Meertaligheid en ouderdom [Seizoen 3, Aflevering 11]

Kletsheads [Nederlandse editie]

Transcript In Kletsheads hebben we het over meertalige kinderen. Hoe verloopt hun taalontwikkeling en hoe kun je dit als ouder, leerkracht of logopedist dit het beste ondersteunen? Waar we het niet zo vaak over hebben is wat er gebeurt als ze ouder worden. In deze aflevering hebben we het over meertaligheid en ouder worden. We bespreken twee onderwerpen, samen met onderzoeker Merel Keijzer: of je één van je talen kwijt kunt raken als je als meertalige persoon ouder wordt, en of meertaligheid je kan beschermen tegen het cognitief achteruitgaan als je ouder bent. Er zijn best veel kinderen die meertalig opgroeien maar op een bepaalde moment toch de voorkeur geven aan de taal die ze op school gebruiken en die om zich heen het meest wordt gesproken. In Nederland is dit in de meeste gevallen het Nederlands. Hun andere taal (de thuistaal) gebruiken ze niet meer. Als ze één van hun talen niet meer gebruiken, zijn ze hem helemaal kwijt of ligt de taal gewoon ergens te slapen? Als ouders worden wij natuurlijk als eerste oud: raken wij ook onze eerste taal een beetje kwijt als we in een ander land blijven wonen en dag in dag uit een andere taal gebruiken? In deze aflevering leren we dat dit onwaarschijnlijk is maar dat het wel normaal is als je soms het juiste woord niet kunt vinden. Dit soort problemen komen echter minder snel voor als het gaat om de grammatica. En behalve waar er ook sprake is van trauma zullen kinderen ook een taal die ze van jongs af aan hebben geleerd niet zo makkelijk kwijt raken. Als we geluk hebben worden we allemaal oud. En als we nog meer geluk hebben blijven we zo lang mogelijk gezond. Maar zelfs als we gezond blijven is het onvermijdelijk dat we langzamer worden, zowel lichamelijk als geestelijk. We functioneren vaak minder goed, we worden vergeetachtig, en kunnen ook problemen krijgen zoals dementie. Uit onderzoek blijkt dat meertalig zijn mogelijk kan helpen als het gaat om het vertragen van dit soort problemen. Maar niet altijd. Wanneer dus wèl en wanneer niet? Om het meertalige voordeel op dit gebied te pakken blijkt het vooral belangrijk om beide talen je hele leven lang te blijven gebruiken en de twee talen in verschillende contexten te gebruiken, dus de ene taal thuis en de andere op school of werk. In deze aflevering deel ik ook mijn laatste KletsInkoppertje (begint op 24:09), een concrete tip die je meteen en makkelijk in kunt zetten om een succes te maken van de meertaligheid in jouw gezin, klas of praktijk. Dit keer: breng het taalaanbod van jouw kind in kaart! Het boek dat ik in de aflevering noemde, waar deze tip vandaan komt, is het recente boek van Eowyn Crisfield, Bilingual Families: A Practical Language Planning Guide. Daar vind je meer over het idee om het taalaanbod van je kind in kaart te brengen. Voor een vergelijkbare (en eenvoudigere) aanpak, kun je kijken naar het materiaal dat ontwikkeld is door het Planting Languages projecten in het bijzonder naar bl. 13 (stap 5) in het reflectieboekje voor ouders (hier in het Nederlands, maar ook beschikbaar in het Engels, Pools, Frans en Grieks). Zoals ik in de podcast al zei, heb ik zelf geprobeerd om het taalaanbod van mijn dochter in kaart te brengen. Hier het resultaat: Merel Keijzer is Hoogleraar Engelse taalwetenschap en Engels als tweede taal aan Rijksuniversiteit Groningen. Zij is ook lid van de KNAW Jonge Akademie. Merel doet onderzoek naar taalverlies en het effect van ouder worden op taalgebruik en andersom, op basis van inzichten vanuit de neurowetenschappen, toegepaste taalwetenschap, cognitieve psychologie en medische wetenschappen. Lees meer over Merel en haar onderzoeksgroep bij de Bilingualism & Ageing Lab hier.