Orð Af Orði Podcasts

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Sigríði Ólafsdóttur og Auði Pálsdóttur um námsorðaforða í íslensku.

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Þorbjörgu Þorvaldsdóttur, málfræðing og verkefnastjóra hjá Samtökunum '78, um hvernig orð geta hvatt til ofbeldis.

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Lesari: Leifur Hauksson.

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Lesari: Sigrún Hermannsdóttir.

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Hlyn Steinsson líffræðinema um mállýskumun í söng skógarþrasta á höfuðborgarsvæðinu.

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Ragnar Inga Aðalsteinsson bragfræðing um hvað þarf til að setja saman vísu. Hann segir það einfalt og að það geti allir gert.

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Lesari: Sigrún Hermannsdóttir.

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Ævar Örn Jósepsson fréttamann og krossgátuhöfund um kúnstina við að vera vísbendingakrossgátur.

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Ara Pál Kristinsson rannsóknaprófessor um skýrt mál. Þörfin fyrir skýrt mál eykst með fjölgun Íslendinga sem hafa annað móðurmál en íslensku.

Fjallað var um grein á vef BBC um á hvaða tungumáli er best að reikna auk þess sem Alexander Kristjánsson fréttamaður og stærðfræðingur sagði okkur frá stórum tölum sem geta verið til vandræða þegar fréttar á ensku eru þýddar á íslensku.

Baldur Sigurðsson, prófessor emeritus í íslensku og læsi, við menntavísindasvið Háskóla Íslands, kom til okkar í Orð af orði og sagði okkur frá íslenskunámskeiðum á vegum Rauða krossins sem hann hefur kennt í vetur ásamt fleirum. Námskeiðin sækir fólk á flótta og í leit að hæli hér landi, einkum fólk sem fær ekki íslenska kennitölu og er því jafnve…

Fræðileg skrif eru ákveðin tegund ritunar sem einkennist af hlutleysi, gagnrýninni greiningu og röksemdafærslu þar sem vísað er til annarrar fræðilegrar þekkingar. Við ræddum við Baldur Sigurðsson, prófessor emeritus, sem stofnaði ritver menntavísindasviðs Háskóla Íslands á sínum tíma og var forstöðumaður þess um árabil og Sigrúnu Tómasdóttur, uppe…

Þegar fréttir bárust af því að íslenska væri annað tungumálið sem mállíkanið GPT4 talaði braust þjóðarstoltið rækilega út, ekki ósvipað og þegar Íslendingum vegnar vel á stórmótum í íþróttum. Íslenska þótti þarna loksins eiga kost á að standa jafnfætis alheimsmálinu ensku. Einar Freyr Sigurðsson, rannsóknarlektor á orðfræðisviði hjá Stofnun Árna Ma…

Hús íslenskunnar heitir Edda. Guðrún Nordal, forstöðumaður Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, sagði okkur frá Eddu og hvaða gildi það hefur að til sé staður, bygging, sem tileinkaður er íslenskri tungu.

Nöfn Íslendinga hafa ekki alltaf verið þau sömu, enda heitum við ekki öll landnámsnöfnum enn þann dag í dag, þótt þau tíðkist auðvitað, og séu sum hver algeng. Sum þeirra hurfu reyndar um tíma og voru tekin upp aftur síðar. Fjallað var um tískusveiflur í nafnvenjum, gælunöfn og ólíkar hefðir á Íslandi og í Bandaríkjunum.…

Bæjarfógetinn í Reykjavík hafði í nægu að snúast við að selja eigur skuldara á uppboði á árunum í kringum aldamótin 1900. Uppboðin voru auglýst í blöðum og þar voru gjarnan taldir upp helstu munir úr innbúum sem þar yrðu seldir svo sem sófar og kommóður, skatthol og skammel, servantar og púff. Fjallað var um ýmis húsgagnaheiti og grennslast fyrir u…

Hulda Óladóttir og Svanhvít Lilja Ingólfsdóttir sérfræðingar hjá máltækifyrirtækinu Miðeind sögðu frá tvenns konar yfirlestrarbúnaði sem til stendur að sameina í einn. Fyrri möguleikinn, á vefslóðinni www.yfirlestur.is, er reglumálrýni og svo er það www.ai.yfirlestur.is, sem byggist á tauganeti.

Guðvarður Már Gunnlaugsson, rannsóknarprófessor og yfirmann handritasviðs Árnastofnunar, leiddi okkur í allan sannleikann um samræmingu á stafsetningu við útgáfu fornrita og við komumst að því að hún er allt annað en einföld.

Á undanförnum árum hafa af og til skapast heitar umræður á ýmsum vettvangi um það sem kallað er kynhlutleysi í máli. Almennt hefur fólk skoðun á því, hvort sem hún er með því eða á móti, og það á líka við fræðimenn í málvísindum. Nokkrir þeirra ræddu þetta á málþingi um kynhlutlaust mál sem Íslensk málnefnd og hópur málfræðinga við Háskóla Íslands …

Árið 1941 geisaði heimsstyrjöld en Íslendingar fóru í stafsetningarstyrjöld, eina af mörgum. Fyrsti dómurinn sem kveðinn var upp um að íslensk lög gengju gegn stjórnarskrá voru í máli sem snerist um stafsetningu. Í þættinum er Hrafnkötlumálið rifjað upp, þegar Íslendingar voru í stafsetningarstríði á síðum blaðanna, á Alþingi og fyrir dómstólum, á …

Reglur um notkun bókstafsins z voru afnumdar úr íslenskum stafsetningarreglum með auglýsingu 4. september 1973. Þetta var hitamál og fjölmiðlar gerðu sér mikinn mat úr því. Í þættinum eru rifjaðar upp umræður í aðdraganda afnáms zetu, einkum grein í Vísi 12. maí 1973 með fyrirsögninni: Verður zetunni fórnað? ? Íslenzk stafsetning tekin til endursko…

Haraldur Bernharðsson málfræðingur hefur borið saman Njálu-handrit frá ólíkum tímum, gömul handrit að sögunni frá því um og upp úr 1300 annars vegar; og frá 17. og 18. öld hins vegar, og skoðað valin málfarsatriði. Í þættinum er rætt við Harald um hvernig samanburðurinn leiðir í ljós að texta Njálu var miðlað á lifandi máli þess sem skrifaði upp te…

Það má ekki gefa barni nafn sem gæti orðið því til ama og það er tryggt í amaákvæði laga um mannanöfn. Lengi var aðalástæða þess að eiginnöfnum var hafnað að beyging þeirra eða stafsetning samræmdist ekki íslenskum stafsetningarreglum og amaákvæðinu var sjaldan beitt. Því er enn sjaldan beitt en þegar eiginnöfnum er á annað borð hafnað er það oftas…

Mím getur verið mynd, mynd með texta, myndband og jafnvel lag. Mím geta verið fyndin, skrýtin og hugvitsamleg og vel heppnað mím getur vakið fólk til umhugsunar um það sem því er ætlað að sýna og þannig haft áhrif á skoðanir og viðhorf. Í þættinum er fjallað um orðið mím, sögu þess og merkingu, með aðstoð Atla Fannars Bjarkasonar, verkefnastjóra sa…

Ýmislegt markvert gerðist árið 1973. Vestmannaeyjagosið hófst í janúar og stóð í sex mánuði; Nixon og Pompidou hittust á Kjarvalsstöðum; þorskastríðið stóð sem hæst; Picasso lést; Ólafur Stefánsson handboltamaður fæddist; og 1973 er árið sem zeta var felld brott úr íslenska stafrófinu. Fjallað er um sögu zetu en þátturinn hefst á umfjöllun um tilbr…

Kvenkynsnafnorðið veisla var einu sinni ritað með z: veizla, því það er dregið af sögninni veita. Þar komu saman t og s - veit-sla. Fjallað var um bókstafinn z og rætt við Höllu Hauksdóttur meistaranema í málfræði um z og orðsifjar.

Fjallað var um orð ársins 2022 hjá RÚV og Árnastofnun. Lesendur RÚV.is kusu þriðju vaktina. Valið stóð á milli orðsins Tenetásur, sem vísaði til eyðslu landsmanna í útlöndum; sagnarinnar rampa; og þriðju vaktarinnar, sem er hugtak sem var hitamál á kaffistofum landsins á árinu. Þriðja vaktin á við um þá hugrænu byrði sem konur bera oft frekar en ka…

Fjallað er um orð ársins 2022 hjá stóru ensku orðabókunum. Orðið goblin mode hjá Oxford sýnir hvaða lifnaðarhætti fjölmargt fólk tamdi sér í heimsfaraldrinum; permacrisis hjá Collins vísar til víðtæks og viðvarandi óstöðugleika í Bretlandi; homer í Cambridge orðabókinni er til marks um orðaleik sem sló rækilega í gegn á heimsvísu og gaslighting í M…

Þau eru kölluð vesturfarar, fólkið sem þúsundum saman tók sig upp og lagði í langferð vestur um haf til Ameríku frá Íslandi, á um það bil fjörutíu ára tímabili, frá síðari hluta nítjándu aldar og framundir upphaf fyrri heimsstyrjaldarinnar. Íslendingar voru ekki þeir einu sem lögðu land undir fót því milljónir Evrópubúa sigldu yfir hafið í leit að …

Á Norðurlandi eystra gefst ungu fólki á aldrinum 16 til 25 ára tækifæri til að taka þátt í verkefninu Ungskáld sem er ritlistasmiðja og ritilistasamkeppni. Rætt var við Hrönn Björgvinsdóttir verkefnastjóri á Amtsbókasafninu á Akureyri sem heldur utan um verkefnið.

Íslendingar fluttust þúsundum saman vestur um haf til Kanada, Bandaríkjanna og Brasilíu á 19. öld og í byrjun 20. aldar. Vesturfararnir gátu víst ekki tekið mikið með sér og áttu kannski ekki svo mikið til að taka með. En eitt áttu þeir allir og tóku með sér og það var tungumálið. Íslenskan, sem varð vesturíslenska. Hún hefur verið töluð í Íslendin…

Rætt var við Hildi Lilliendahl Viggósdóttur, baráttukonu fyrir kvenréttindindum, um erindi hennar á málþingi um kynhlutlaust mál í apríl 2022. Hún segir að í samfélagi þar sem karlar séu hið viðtekna og konur og fólk af öðrum kynjum séu frávik sé vel þess virði að velta fyrir sér hlutverki tungumálsins í samfélaginu.…

Rætt er við Aiju Burdikovu, bókavörð á Amtsbókasafninu á Akureyri, um íslenskuklúbb sem hún stýrir á kaffihúsi bókasafnsins þar sem fólki af erlendum uppruna gefst tækifæri til að tala saman á íslensku.

Fjallað er um kynhlutlaust mál og Höskuldur Þráinsson málfræðingur segir frá erindi sínu Hvað eru kynin mörg? sem hann flutti á málþingi um kynhlutlaust mál í apríl 2022.

Við viljum að íslenska sé töluð út um allt en ef hún er ekki innan áhugasviðs barna er hætta á að kynslóðir alist upp við það að íslenska sé alls ekki gjaldgeng alls staðar. Ef það gerist hefur mikið tapað. Brynhildur Þórarinsdóttir, rithöfundur og dósent við Háskólann á Akureyri, ræðir um barnamenningu á íslensku.…

Í erindi sem Þorbjörg Þorvaldsdóttir flutti á málþingi um kynhlutlaust mál fjallaði hún um merkingu, málfræði og mannréttindi. Merkingarkjarnar málfræðilegs kyns í íslensku eru tveir. Sá fyrri er lifun og tekur til aðgreiningar á milli lifandi og dauðra. Seinni merkingarkjarninn, sem Þorbjörg nefnir kyn, býr til aðgreiningu milli karla og kvenna, e…

Vondar vélþýðingar er heiti á grein sem birtist í Ritinu haustið 2021. Í henni er fjallað um niðurstöður rannsóknar sem gerð var á íslenskum þýðingum úr ensku, í forritinu Google Translate, sem sýndu ákveðinn kynjahalla. Rætt við Agnesi Sólmundsdóttur sem er einn af fjórum höfundum greinarinnar.